| GİRİŞ
Kiraz ülkemizde geniş bir
yayılma alanına sahiptir. Ülkemizde kirazın anavatanı olarak kabul edilen bölgenin
içinde kalmaktadır. Kirazın 1500 civarında çeşidi yetiştirilmektedir. Bu sayı
ıslah çalışmalarıyla devamlı artmaktadır.
Önemli yetiştirici
ülkeler ise sırasıyla A.B.D., Almanya, Türkiye, B.D.T., İtalya ve Fransa'dır.
Ülkemiz iklim etkilerine göre 2. Veya 3. büyük üretici ülke konumundadır. Üretim
miktarı ise 180.000 ton civarındadır.
Üretimin yoğunlaştığı
iller; Manisa, İzmir, Afyon, Isparta, Bursa, Kocaeli, Sakarya, Zonguldak, Kastamonu,
Artvin ve Konya' dır. Üretim sıralaması böyle olmakla beraber ihraç vasfı yüksek
kiraz üretiminde il toplam üretimlerinden ziyade bazı yörelerimiz ön plana
çıkmaktadır. Bu yöreler İzmir'de Kemalpaşa çevresi, Denizli'de Honaz, Afyon'da
Dereçine, Isparta'da Uluborlu ve Çanakkale'de Lapseki'dir.
Ağaç sayısının 7 milyon
civarında, ağaç başına verimin ise 25 kg civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Üretim miktarı 180.000 ton olmakla beraber ihraç edilen miktarlar 15.000 ton'u
geçmemektedir. Bunun sebebi de üretimin standart olmaması ve kalite yetersizliğidir.
KİRAZ ÜRETİMİNDE ANAÇLAR
Kuş Kirazı
- Mazzart F 12/1
İdris (Mahalep) - SL 64
Son yıllarda kiraz ve
vişnede klon anaçları geliştirilmiş olup, ıslah çalışmaları halen devam
etmektedir. Önemli olan anaçlar Çizelge 2' de verilmiştir.
Gissela 5 : Yarı bodur bir anaçtır. Killi, ağır, anaerobik
topraklar için uygun değildir. Phytophytoraya karşı bir miktar dayanım gösterebilir.
PNRSV ve PDV' ye karşı aşırı hassastır.
Gissela 1 : Islak topraklara ve oksijensiz şartlara nispeten
dayanıklıdır. Phytophytoraya nispeten dayanıklılık göstermektedir. PNSRV ve PDV' ye
aşırı hassastır. Gecikmiş uyuşmazlık gösterebilir. Sulanmayan şartlarda aşırı
zayıflık göstermektedir.
GM 79 (Camil) : kiraz çeşitleriyle uyuşması iyidir. Ürün erkenciliği
ve verimliliği çok iyidir. Daha az budama ihtiyacı göstermektedir. Destek istemezler.
Kış soğuklarına karşı iyi tolerans gösterir. Islak topraklara hassastır.
Phytohytoradan zarar görür ve ölür.
GM 61-1 (Damil) : Erkenciliği iyidir. Dikimin ilk yıllarında destek
isterler. pH'sı yüksek topraklara orta derecede toleranslıdır. Kış soğuklarına
karşı iyi bir dayanım gösterir. Phytophytoraya orta derecede dayanıklıdır.
Tabel / Edabriz : Kiraz ve vişnelerle uyuşması iyidir. Erkenci ve bol
verimlidir. Toprağa iyi tutunur. Kireçli topraklardan hoşlanır.
Maxma 14 : kiraz ve vişne ağaçlarının kuvvetini azaltır. Erken
verime yatar ve ürün verimliliği iyidir. Vişnelerde meyve iriliği zayıf olmaktadır.
Gecikmiş uyuşmazlık gösterebilirler. Killi topraklara iyi bir dayanım gösterirler.
Phytophytoraya ve bakteriyal kansere dayanıklıdır.
BAHÇE KURULMASI
Kiraz tarımında bahçenin
planlanması çok önemlidir. Eskiden kurulan bahçelerde bazı kuruluş hataları
yapıldığı için verimsizlik veya ağaç ölümleri çok sık görülmüştür.
Çeşitler çok iyi seçilmeli ve planlanmalıdır. Özetle tek çeşitle bahçe
kurulmamalı, bir uzmandan yardım istenmelidir.
ÇEŞİT SEÇİMİ
Kiraz bahçesi kurulurken
zaten çiftçinin arzu ettiği bir çeşit söz konusudur. Bu çeşit bahçede esas
çeşit olarak yer almakla birlikte, kirazların birkaç çeşidi hariç hemen hemen
tamamı kendine kısır olduğu için bahçede yer alacak diğer çeşitler çok iyi
belirlenmelidir. Çeşit seçimi, pazarlama, döllenme, riskin azaltılması, uzun bir
Pazar dönemi, sevk ve idare ile işçiliğin sıkışmaması için önemlidir.
Belli başlı çeşitler
ise; Early Burlat, Merton Bigarreau, Stella, Van, Bigarreau Napoleon, Bigarreau Gaucher,
Noble, Lambert. Merton Late, 0900 Ziraat, Vista, Noir de Guben, Starks Gold gibi
çeşitlerdir.
DÖLLENME BİYOLOJİSİ
Döllenme kiraz bahçesi
kurulmasında en önemli konudur. Kirazlar kendi kendini dölleyemezler. Rasgele gele her
çeşit de diğer çeşidi dölleyemez. Hatta bir gurup kiraz diğer bir gurup kirazı da
dölleyemez.
Ekonomik anlamda her 100
çiçeğin 25' inin meyve bağlaması yeterli kabul edilebilir. % 25-40 arası iyi,
%40'tan fazlası çok iyidir.
Döllenmede uygun çeşit
seçiminin yanı sıra bahçede arı da bulundurulmalıdır. Genel bir oran olarak 9
bitkiden 8 tanesinin esas çeşit birisinin dölleyici olarak dikilmesi yeterlidir.
0900 çeşidi için Starks
Gold, Merton Late, Lambert, Noble, Jubile, Bigarreau Gaucher çeşitleri dölleyici
çeşitlerdir.
TOPRAK İSTEKLERİ
Kirazlar süzek, havadar,
drenajı iyi, organik maddesi yeterli, tınlı veya kumlu tınlı yerlerden hoşlanırlar.
Taban arazilerde drenaj sorunu varsa önemli problemler ortaya çıkar. Toprak yönünden
anaç seçimi de önemlidir.
İKLİM
Kiraz yetiştiriciliğinde
bazı iklim olayları önem taşır. Genel anlamda kirazlar ne çok sıcağı ne de çok
soğuğu sevmezler. Ancak iklim etkileri nadiren kiraz yetiştirilen bölgelerde problem
yaratmaktadır. Çiçek donması, çiçek döneminde yağmur, hasada yakın dönemde
yağmur ve bazen dolu zararı görülebilmektedir. Top yekün tehlike için -20 oC'nin
altındaki sıcaklıklar ile çiçeklenme döneminde -5 oC'nin altındaki
sıcaklıklar ve süreleri önemlidir.
SOĞUKLAMA İHTİYACI
Kirazın düzenli ve
kaliteli meyve vermesi için bitkinin 7.2 oC'nin altındaki sıcaklıklarda en
az 1000 saat civarında soğuklamaya ihtiyacı vardır. Soğuklama ihtiyacı
karşılanmadığında düzensiz çiçeklenme, çiçek silkmesi, çiçeklenmedeki gecikme
ve verimsizlik görülebilir.
BAHÇENİN BAKIMI
Modern bahçecilikte toprak
işleme en aza inmiştir. Gübreleme ve sulama birlikte mini spring veya damlama sulama
sistemiyle yapılmaktadır. Ancak çiftçi böyle sistemlere sahip değilse toprak
işlemeyi çok yüzlek yapmalıdır. Sulamayı ise göllendirmeden ve yeteri kadar
yapmalıdır.
Budama modern kiraz
tarımının en önemli unsurudur. Kiraz bahçelerinde dikimden itibaren çok disiplinli
bir budama yapılmalıdır.
Gübreleme de verim ve
kalite üzerine çok etkilidir ve sistemli olarak uygulanmalıdır. Gübrelemede bitkinin
yaşı ve ihtiyacı, gübrenin cinsi, gübre verme usulü, gübre verilme zamanı
önemlidir.
Hastalı ve zararlılarla
mücadele bölgesel kuruluşların önerileri doğrultusunda zamanında yapılmalıdır.
En önemli problem kiraz sineğidir. İhracatta hedef (0) kurtlu meyvedir.
HASAT VE SATIŞ
Hasat kiraz için çok
önemlidir. Nazik ve hassas bir meyve olduğu, hasat döneminin de sıcak bir mevsim
olduğu unutulmamalıdır. Hasat esnasında örselemeden bereli, yaralı, çürük,
sapsız, meyveler ile yaprak, filiz vs. titizlikle ayıklanmalıdır. Kiraz hasadı ne
erken ne de geç yapılamaz.
Toplanan kirazlar gölge ve
serin bir yerde tutulmalıdır. Mümkünse öğleye kadar toplananlar öğleyin, öğleden
sonra toplananlar akşamüzeri satış noktasına iletilmelidir.
İhraç özellikli
kirazlarda alıcı zaten alım noktasına sistemini kurmakta ve ön soğutma, paketleme,
depolama işleminin kendisi yapmaktadır.
|
